Οι εργαζόμενοι, μέλη των πρωτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, εκλέγουν τα Διοικητικά συμβούλια και τις ελεγκτικές επιτροπές και αντιπροσώπους στις δευτεροβάθμιες οργανώσεις και εκλέγονται επίσης εφόσον έχουν εκπληρώσει τις οικονομικές υποχρεώσεις, που προβλέπονται απ’ τα καταστατικά τους.
Τα μέλη των πρωτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων δικαιούνται να ψηφίσουν αντιπροσώπους , μόνο για μια Ομοσπονδία και ένα Εργατικό Κέντρο. Αν ανήκουν σε δύο οργανώσεις επιλέγουν τη μία απ’ αυτές, για να ασκήσουν το δικαίωμά τους αυτό, με δήλωσή τους προς τον πρόεδρο της εφορευτικής επιτροπής των εκλογών.
Δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, κατά το νόμο, έχουν:
1. Τα μέλη της συνδικαλιστικής οργάνωσης που έχουν εκπληρώσει τις οικονομικές υποχρεώσεις που προβλέπει το καταστατικό.
2. Οι ανήλικοι που εργάζονται νόμιμα , έχουν δικαίωμα να γίνουν μέλη στη συνδικαλιστική οργάνωση και επομένως κατά το νόμο δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι (άρθρο 7 παρ.1, εδαφ.β ν.1264).Η θέση του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του αντιπροσώπου είναι προσωποπαγής και γι αυτό το λόγο δεν είναι δυνατή η άσκηση των καθηκόντων του μέλους , του αντιπροσώπου από νόμιμο αντιπρόσωπο ή με εξουσιοδότηση(άρθρο 8 παρ.2 εδ.β ν.1264).
3. Οι αλλοδαποί που εργάζονται νόμιμα στη χώρα μας έχουν δικαίωμα να γίνουν μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων (άρθρο 7 παρ.1, εδ.β ν.1264) και κατά το νόμο έχουν αυτό το δικαίωμα.
Δεν έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι , οι συνταξιούχοι γιατί δεν μπορούν να είναι μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων εξαιρούνται μόνο οι οι συνταξιούχοι που είναι μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων των δημοσιογράφων (βλ. άρθρο 14, αριθμ. 10).
Δικαστικός αντιπρόσωπος.
Ορίζεται με αίτηση της οργάνωσης από τον Πρόεδρο του Πρωτοδικείου της πόλης που έχει έδρας, από πίνακα όλων των Πρωτοδικών ή Ειρηνοδικών με αλφαβητική σειρά..
Δικαστικός αντιπρόσωπος, ορίζεται Πρωτοδίκης ή Ειρηνοδίκης εφ’ όσον πρόκειται για σωματεία που έχουν την έδρα τους σε τόπους που εδρεύει Πρωτοδικείο στα άλλα σωματεία είναι ο ειρηνοδίκης .
Δεν απαιτείται δικαστικός αντιπρόσωπος σε εκλογές σωματείων που έχουν την έδρα τους εκτός έδρας του ειρηνοδικείου και ο αριθμός των μελών τους δεν υπερβαίνει τους (50) πενήντα.
Το σωματείο μαζί με την αίτηση πληρώνει ένα παράβολο το ύψος του οποίου καθορίζεται από τον αριθμό των μελών του Σωματείου, τον αριθμό των ψηφοφοριών που θα γίνουν (εκλογή εφορευτικής, εκλογή οργάνων διοίκησης, επιλογή δευτεροβάθμιας οργάνωσης για την εκπροσώπιση στη ΓΣΕΕ) και την διάρκεια που θα έχουν οι ψηφοφορίες.
Εφορευτική Επιτροπή
Οι εκλογές για τα όργανα των συνδικαλιστικών οργανώσεων διεξάγονται από εφορευτική επιτροπή. Ο αριθμός των μελών της και η διαδικασία εκλογής τους ορίζεται από το καταστατικό και προεδρεύεται από το δικαστικό αντιπρόσωπο.
Κατά την διαδικασία εκλογής της Εφορευτικής Επιτροπής παραβρίσκεται υποχρεωτικά Δικαστικός αντιπρόσωπος. Εκλογή Εφορευτικής Επιτροπής που γίνεται χωρίς Δικαστικό Αντιπρόσωπο είναι άκυρη καθώς και οι αρχεραισίες που θα διξάγει αυτή η Εφορευτική Επιτροπή
Διεξαγωγή εκλογών
Η Εφορευτική Επιτροπή που διεξάγει της εκλογές (άρθρο 11 παρ.1 ν.1264),αποφασίζει για το αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, εάν η απόφασή της αντίκειται στο νόμο ή στο καταστατικό, είναι ακυρώσιμη και προσβάλλεται με την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 8 παρ.4 ν.1264. Σε όλη τη διάρκεια της διεξαγωγής των εκλογών μέχρι και την ανακήρυξη των επιτυχόντων μπορεί να παραβρίσκεται ένας αντιπρόσωπος από κάθε συνδυασμό.
Συγκρότηση και εκλογή της εφορευτικής επιτροπής. Οι εκλογές για τα όργανα των συνδικαλιστικών οργανώσεων διεξάγονται υποχρεωτικά από εφορευτική επιτροπή. Το καταστατικό της συνδικαλιστικής οργάνωσης καθορίζει τη σύνθεση της εφορευτικής επιτροπής, η οποία πρέπει να είναι πολυμελής. Αν το καταστατικό δεν ρυθμίζει τον αριθμό των μελών της εφορευτικής επιτροπής, τότε για το ζήτημα αυτό αποφασίζει η Γενική Συνέλευση. Η εκλογή της εφορευτικής επιτροπής γίνεται με μυστική ψηφοφορία.
Έργο της Εφορευτικής Επιτροπής-λήψη αποφάσεων . Έργο της εφορευτικής επιτροπής είναι η διεξαγωγή των εκλογών σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου και του καταστατικού. Κατά τη διάρκεια των εκλογών η εφορευτική επιτροπή αποφασίζει για όλα τα θέματα που προκύπτουν καθώς και για τις ενστάσεις που υποβάλλονται. Αν το καταστατικό δεν περιέχει διαφορετική ρύθμιση οι αποφάσεις της εφορευτικής επιτροπής λαμβάνονται με σχετική πλειοψηφία.
Σύστημα εκλογών
Η εκλογή των οργάνων της συνδικαλιστικής οργάνωσης γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής.
Οι έδρες του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελεγκτικής Επιτροπής και ο αριθμός των αντιπροσώπων κατανέμονται μεταξύ των συνδυασμών και των χωριστών υποψηφίων ανάλογα με την εκλογική τους δύναμη. Το σύνολο των έγκυρων ψηφοδελτίων διαιρείται με τον αριθμό των εδρών του Διοικητικού Συμβουλίου ή της Ελεγκτικής Επιτροπής ή με τον αριθμό των αντιπροσώπων που εκλέγονται. Το πηλίκο αυτής της διαίρεσης, παραλειπομένου του κλάσματος, αποτελεί το εκλογικό μέτρο. Κάθε συνδυασμός καταλαμβάνει τόσες έδρες στο Διοικητικό Συμβούλιο ή την Ελεγκτική Επιτροπή και εκλέγει τόσους αντιπροσώπους όσες φορές χωρεί το εκλογικό μέτρο στον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβε.
Χωριστός υποψήφιος που έλαβε τον ίδιο ή μεγαλύτερο αριθμό ψήφων από το εκλογικό μέτρο καταλαμβάνει μία έδρα στο όργανο για το οποίο είχε θέσει υποψηφιότητα ή εκλέγεται αντιπρόσωπος εφόσον ήταν υποψήφιος για τη θέση αυτή.
Συνδυασμός που περιλαμβάνει υποψηφίους λιγότερους από τις έδρες που του ανήκουν, καταλαμβάνει τόσες μόνο έδρες ή εκλέγει τόσους μόνο αντιπροσώπους, όσοι είναι και οι υποψήφιοί του.
Οι έδρες που μένουν αδιάθετες και ο αριθμός των αντιπροσώπων που δεν καλύπτεται σύμφωνα με τις διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων κατανέμονται από μία στους συνδυασμούς εκείνους που έχουν καταλάβει τουλάχιστον μία έδρα ή έχουν εκλέξει έναν αντιπρόσωπο και οι οποίοι συγκεντρώνουν υπόλοιπο ψηφοδελτίων μεγαλύτερο από το 1/3 του εκλογικού μέτρου και που πλησιάζουν περισσότερο το εκλογικό μέτρο. Οι έδρες που μένουν αδιάθετες ή ο αριθμός των αντιπροσώπων που δεν καλύπτεται και μετά την εφαρμογή των διατάξεων της προηγούμενης παραγράφου κατανέμονται μεταξύ των συνδυασμών που έχουν το μεγαλύτερο υπόλοιπο ψηφοδελτίων από μία έδρα ή από έναν αντιπρόσωπο. Σε περίπτωση ισοδυναμίας γίνεται κλήρωση.
ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΙΑΛΟΓΗΣ
Πριν από την έναρξη της ψηφοφορίας, ο δικαστικός αντιπρόσωπος διαπιστώνει τη γνησιότητα του αντίγραφου μελών που συντάσσεται από τη Διοίκηση του σωματείου και τίθεται στη διάθεσή του, στη συνέχεια αφού διαπιστώσει τη συμφωνία του περιεχομένου τους επικυρώνει το αντίγραφο μητρώου που έχει ήδη βεβαιωθεί και από όλα τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής.
Στο αντίγραφο μητρώου πρέπει να αναγράφονται τα στοιχεία που προβλέπει το άρθρο 3 παρ.1 εδ.α ν.1264/82, καθώς και τις συνδρομές που κατέβαλε το μέλος.
Πριν από την έναρξη της ψηφοφορίας ο δικαστικός αντιπρόσωπος λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση του αδιάβλητου και της μυστικότητας της ψηφοφορίας. π.χ διαπιστώνει μαζί με τα άλλα μέλη της εφορευτικής επιτροπής ότι η κάλπη είναι κενή, την σφραγίζει και την τοποθετεί σε σημείο τέτοιο, ώστε να είναι ορατή από όλα τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής, διαμορφώνει το χώρο (παραβάν), όπου αποσύρονται οι ψηφοφόροι και τοποθετούν τα ψηφοδέλτια της προτιμήσεώς τους στο φάκελο, μονογραφεί και σφραγίζει τους φακέλλους της ψηφοφορίας.
Η ψηφοφορία γίνεται πάντοτε με την επίδειξη της αστυνομικής ταυτότητας ή άλλου δημόσιου εγγράφου και του ασφαλιστικού βιβλιαρίου υγείας (άρθρο 3 παρ.1 εδ.αν.1264). Στο βιβλιάριο σημειώνεται από το δικαστικό αντιπρόσωπο η χρονολογία άσκησης του εκλογικού δικαιώματος του μέλους, η διάρκεια της θητείας των αντιπροσώπων που ψήφισε, καθώς και η διάρκεια της θητείας των οργάνων που θα ψηφίσουν οι αντιπρόσωποί του. Το γνήσιο των εγγράφων αυτών βεβαιώνει ο δικαστικός αντιπρόσωπος με την υπογραφή του και τη σφραγίδα της οργάνωσης. Πριν τη ψηφοφορία για την εκλογή αντιπροσώπων στο εργατικό κέντρο ή ομοσπονδία ο δικαστικός αντιπρόσωπος ρωτά τον εργαζόμενο αν είναι μέλος και άλλης πρωτοβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης που ανήκει στην άλλη ομοσπονδία (ή στο ίδιο ή άλλο εργατικό κέντρο). Σε καταφατική περίπτωση καλεί ο δικαστικός αντιπρόσωπος τον εργαζόμενο να επιλέξει τη μία πρωτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση για να ασκήσει το δικαίωμα εκλογής αντιπροσώπων.
Ο δικαστικός αντιπρόσωπος προεδρεύει της εφορευτικής επιτροπής στη λήψη όλων των αποφάσεων σχετικά με τις εκλογές και την ανακήρυξη των επιτυχόντων. Η εφορευτική επιτροπή τηρεί το πρωτόκολλο ψηφοφορίας και πρακτικά διαλογής των ψηφοδελτίων και ανακηρύξεως των επιτυχόντων. Στο πρωτόκολλο ψηφοφορίας αναγράφονται όλα τα σχετικά με τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας δηλ .έναρξη και λήξη της ψηφοφορίας, ονοματεπώνυμα των εργαζομένων που ψήφισαν κατά σειρά προσελεύσεώς τους, ενστάσεις που υποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας και οι αντίστοιχες αποφάσεις της εφορευτικής επιτροπής καθώς και κάθε άλλο περιστατικό που έλαβε χώρα και έχει σημασία για το κύρος των εκλογών. Στο πρακτικό διαλογής ψηφοδελτίων αναγράφεται ο αριθμός των ψηφοδελτίων, ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων, οι ψήφοι που έλαβε κάθε συνδυασμός ή χωριστός υποψήφιος καθώς και οι σταυροί προτιμήσεως κάθε υποψηφίου. Τέλος το πρακτικό ανακηρύξεως επιτυχόντων, που συνήθως είναι ενσωματωμένο στο πρακτικό διαλογής ψηφοδελτίων, αναγράφονται τα ονοματεπώνυμα των επιτυχόντων, η σειρά επιτυχία τους, οι συνδυασμοί απ’ τους οποίους προέρχονται, το αν εξελέγησαν από την α, β ή γ κατανομή και το αν εξελέγησαν ως τακτικοί ή αναπληρωματικοί.
Δημοσιότητα των πρακτικών. Τα παραπάνω πρακτικά μαζί με το πρωτόκολλο ψηφοφορίας και το απόσπασμα πρακτικών σχετικά με την απόφαση της Γεν. Συνέλευσης που προβλέπει το άρθρο 10 παρ.2β ν. 1264, παραδίνονται από τον δικαστικό αντιπρόσωπο στο γραμματέα του αρμόδιου πρωτοδικείου και φυλάσσονται στο φάκελο της οικείας συνδικαλιστικής οργάνωσης .
Η εφορευτική επιτροπή παραδίνει τα πρακτικά και όλα τα σχετικά με τις εκλογές έγγραφα καθώς και τα ψηφοδέλτια στο νέο Διοικητικό συμβούλιο. Το Διοικητικό συμβούλιο είναι υποχρεωμένο να φυλάσσει τα ψηφοδέλτια για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα, ώστε να παραμένει δυνατός ο δικαστικός τους έλεγχος σε περίπτωση προσβολής των εκλογών . Η άμεση καταστροφή των ψηφοδελτίων καθιστά αδύνατο το δικαστικό έλεγχο και για το λόγο αυτό καθιστά ακυρώσιμες τις εκλογές.